Λέρμοντοφ, Μιχαήλ Γιούργιεβιτς

(Mikhail Yuryevich Lermontov, Μόσχα 1814 – Πιατιγκόρσκ, Καύκασος 1841). Ρώσος ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Ο πατέρας του ήταν απόστρατος λοχαγός. H μητέρα του, μια πλούσια κληρονόμος, πέθανε όταν ο Λ. ήταν τριών χρόνων, με αποτέλεσμα να ανατραφεί από τη γιαγιά του στο κτήμα της, στη ρωσική επαρχία, η οποία, με τη φύση και τις λαϊκές παραδόσεις και δοξασίες, είχε καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση της ψυχοσύνθεσής του. Ως παιδί είχε πρόωρη πνευματική ανάπτυξη και διάβαζε πολύ. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Μόσχας και στη στρατιωτική σχολή της Αγίας Πετρούπολης, από την οποία αποφοίτησε το 1834 με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε στο σώμα των Ουσάρων της αυτοκρατορικής φρουράς, το οποίο είχε έδρα το Τσάρκογε Σελό κοντά στην Αγία Πετρούπολη. Ήδη από τα χρόνια του πανεπιστημίου είχε αρχίσει να γράφει λυρικά ποιήματα και να στοχάζεται για τα γενικότερα φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα, επηρεασμένος και από τις ιδεολογικές αναζητήσεις και ζυμώσεις στον φοιτητικό χώρο. Τα πρώτα του ποιήματα ήταν Οι Κιρκάσιοι και Αιχμάλωτοι του Καυκάσου (1828), για τα οποία είχε πρότυπο τον λόρδο Βύρωνα, μορφή που ασκούσε μεγάλη επιρροή στους νεαρούς Ρώσους συγγραφείς της εποχής. Κατόπιν άρχισε να ζωγραφίζει, συνεχίζοντας να γράφει στίχους, και το 1831 έγραψε ένα θεατρικό έργο, με τίτλο Ένας παράξενος άνθρωπος, το οποίο απηχούσε το μίσος εναντίον του τσαρικού καθεστώτος και της δουλοπαροικίας που είχε αρχίσει να φουντώνει. Το 1834 άρχισε, χωρίς να το τελειώσει, το σύντομο μυθιστόρημα Βαντίμ, το οποίο είχε ως ιστορικό φόντο την εξέγερση του Πουγκατσόφ και θεωρείται η πρώτη, θαυμάσια δοκιμή του στον πεζό λόγο. Η πνευματική του ωρίμανση ολοκληρώθηκε την περίοδο 1834-36, όταν από τους βυρωνικούς τόνους στράφησε σε μια ποίηση με διαυγή και απόκοσμη έμπνευση, αλλά συγχρόνως μελωδική και μουσική, η οποία αντλούσε στοιχεία και από τη λαϊκή φαντασία και γλώσσα. Το 1835 έγραψε τον Χορό των μεταμφιεσμένων, το τρίτο και σπουδαιότερο θεατρικό του έργο. Έγινε διάσημος το 1837, όταν έγραψε το ποίημα Στον θάνατο του ποιητή, όπου εξέφραζε σε μαχητικούς τόνους τον πόνο των καλύτερων ανθρώπων της Ρωσίας για τον χαμό του σύγχρονού του μεγάλου ποιητή Αλεξάντρ Πούσκιν σε μονομαχία και ταυτόχρονα μια καταγγελία των ξεπερασμένων και βάρβαρων εθίμων της αριστοκρατίας και της καταπιεστικής τσαρικής πολιτικής. Εξαιτίας αυτού καθαιρέθηκε από τον βαθμό του και εκτοπίστηκε σε ένα σύνταγμα στον Καύκασο. Στην περίοδο αυτή ανήκουν τα ρομαντικά ποιήματα Ο δαίμονας, Το τραγούδι του τσάρου Ιβάν Βασίλιεβιτς, τα ρεαλιστικά και σατιρικά Η σύζυγος του στρατιωτικού ταμία του Ταμπάφ και Σάσκα, και η αρχή του αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος Ένας ήρωας του καιρού μας, το οποίο εκδόθηκε το 1840, αφού στο μεταξύ είχε επιστρέψει στην Αγία Πετρούπολη. Ωστόσο τον ίδιο χρόνο, ύστερα από μια μονομαχία, εξορίστηκε πάλι στον Καύκασο, ο οποίος με την απαράμιλλη φυσική ομορφιά του, τις λαϊκές παραδόσεις και τους διανοουμένους του, ασκούσε πολύ μεγάλη γοητεία στον νεαρό ποιητή. Από την άλλη, το έργο του εξακολουθούσε να προκαλεί την οργή του τσαρικού καθεστώτος. Κατά την παραμονή του στη λουτρόπολη Πιατιγκόρσκ, όπου ήρθε σε επαφή με διάφορους συνομήλικούς του αριστοκράτες και αξιωματικούς, εκδηλώθηκε γύρω από το πρόσωπό του μια κατάσταση φθόνου και αντίδρασης στη φήμη και στις ιδέες του, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να σκοτωθεί σε μια μονομαχία με έναν άλλο αξιωματικό, σε ηλικία μόλις 27 ετών. Ο Λ. άφησε πίσω του πλούσιο και δυνατό έργο, όσον αφορά τόσο τα ποιήματα, τα οποία θεωρούνται από τα καλύτερα της ρωσικής ποίησης, όσο και το πεζογραφικό του έργο, που είχε τις ρίζες του στον ήρεμο ρομαντισμό του Πούσκιν, ενώ συγχρόνως προοιωνιζόταν και την ταραγμένη ενδοσκόπηση και τις ανησυχίες των ηρώων του Ντοστογιέφσκι. Με αφετηρία τα αγγλικά και γαλλικά πρότυπα του ρομαντισμού (Βύρων, Βινί, Σταντάλ), εξέφρασε την πιο δραματική και πολύμορφη στιγμή του 19ου αι. στη Ρωσία, με ένα έργο που ταλαντεύεται ανάμεσα στην αποθάρρυνση και στην εξέγερση, στον σκεπτικισμό και στη διαμαρτυρία, ανταποκρινόμενο στις λαμπρότερες παραδόσεις της ρωσικής λογοτεχνίας. Ο Ρώσος ρομαντικός ποιητής, μυθιστοριογράφος και δραματουργός Μιχαήλ Λέρμοντοφ, σε πίνακα του ζωγράφου Ζαμπόλτσκι.